Khi chuyển đổi theo hướng xanh, ảnh hưởng tích cực của các khu công nghiệp đến môi trường và cộng đồng sẽ trở nên rõ ràng. Mô hình công nghiệp bền vững mang theo kỳ vọng về không khí trong lành, nước sạch hơn, cộng đồng khỏe mạnh hơn và cơ hội việc làm chất lượng.
Khi một khu công nghiệp hoạt động theo tiêu chí bền vững, thay đổi rõ nét nhất chính là giảm phát thải khí CO₂ và các loại khí nhà kính. Điều này có thể đạt được nhờ áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời hoặc thu hồi nhiệt thải từ quá trình sản xuất.
Ngoài ra, việc tối ưu hóa hệ thống quản lý năng lượng cũng giúp khu công nghiệp giảm đáng kể lượng điện nhập từ mạng lưới truyền thống. Nhờ đó, lượng khí thải carbon được cắt giảm mạnh, góp phần trực tiếp vào mục tiêu phát triển xanh và giảm tác động tiêu cực đến môi trường.
Bên cạnh lợi ích về năng lượng, khu công nghiệp xanh còn góp phần nâng cao chất lượng không khí xung quanh. Việc giảm các nguồn ô nhiễm trong quá trình hoạt động giúp môi trường sống trong lành hơn cho cả người lao động và cư dân địa phương.
Đặc biệt, các hệ thống xử lý nước thải và quản lý chất thải rắn hiện đại được thiết kế chặt chẽ, nhằm ngăn chặn dòng xả độc hại trước khi lan ra sông ngòi hoặc đất nông nghiệp. Nếu vận hành đúng tiêu chuẩn, nước đầu ra có thể đạt các chỉ tiêu môi trường, giảm nguy cơ ô nhiễm nguồn nước ngầm và mặt nước, đồng thời duy trì hệ sinh thái tự nhiên ổn định hơn.
Thực tế cho thấy, trong nhiều năm, các khu công nghiệp truyền thống tại Việt Nam từng để lại nhiều hệ quả về môi trường. Không ít khu vẫn chưa hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải, dẫn đến tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cư dân lân cận.
Theo một thống kê, 13% khu công nghiệp trên cả nước chưa có nhà máy xử lý nước thải, điều này làm tăng rủi ro về ô nhiễm và gây áp lực lớn lên môi trường sống xung quanh. Đây là bài học cảnh tỉnh để các địa phương và doanh nghiệp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang mô hình bền vững.
Khi mô hình khu công nghiệp xanh được áp dụng rộng rãi, việc giảm phát thải và kiểm soát ô nhiễm hiệu quả sẽ giúp hạ nhiệt áp lực môi trường tại các tỉnh công nghiệp. Người dân có thể hít thở bầu không khí trong sạch hơn, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh hô hấp và các bệnh liên quan đến môi trường ô nhiễm.
Hơn nữa, lợi ích của mô hình xanh không chỉ nằm ở con số phát thải giảm, mà còn ở việc cải thiện sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí y tế và nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài. Đây chính là giá trị bền vững, khó thấy bằng mắt thường nhưng mang ý nghĩa to lớn đối với xã hội và thế hệ tương lai.
Không chỉ môi trường được cải thiện, khu công nghiệp xanh còn mang lại lợi ích lớn cho cộng đồng xung quanh. Một trong những giá trị rõ nhất là tạo ra việc làm ổn định và chất lượng cho người lao động.
Khi các khu công nghiệp ưu tiên ngành công nghệ sạch và sản xuất xanh, nhu cầu tuyển dụng lao động có kỹ năng cao tăng lên. Điều này thúc đẩy chương trình đào tạo nghề và chuyển đổi lao động địa phương, giúp người lao động nâng cao trình độ, tiếp cận kỹ thuật mới và có cơ hội làm việc trong môi trường an toàn, hiện đại hơn.
Ngoài ra, nhờ có việc làm chuyên môn và thu nhập ổn định, đời sống của người dân khu vực lân cận cũng được nâng cao, giảm áp lực di cư lao động và góp phần phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững.
Cùng với cơ hội việc làm, hạ tầng những vùng xung quanh khu công nghiệp xanh cũng sẽ có nhiều chuyển biến tích cực. Các hạng mục như giao thông nội vùng, cấp thoát nước, điện chiếu sáng, hay mạng lưới y tế và giáo dục đều được nâng cấp để đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
Nhiều khu công nghiệp còn chú trọng xây dựng cảnh quan và tiện ích cộng đồng, bao gồm cây xanh, công viên nhỏ, không gian sinh hoạt chung. Những yếu tố này giúp môi trường sống quanh khu công nghiệp trở nên dễ chịu và đáng sống hơn, đồng thời củng cố mối quan hệ hài hòa giữa doanh nghiệp và cư dân địa phương.
Trong mô hình phát triển bền vững, mối liên kết giữa công nghiệp và xã hội ngày càng rõ nét. Khi doanh nghiệp và chính quyền cùng chia sẻ trách nhiệm, cộng đồng sẽ không còn “chịu đựng” tác động từ hoạt động công nghiệp như trước.
Ngược lại, người dân có thể trực tiếp hưởng lợi từ hệ thống công nghiệp xanh từ việc làm, hạ tầng đến phúc lợi xã hội. Đây là bước chuyển quan trọng, giúp xóa bỏ định kiến rằng phát triển công nghiệp đồng nghĩa với đánh đổi môi trường và chất lượng sống.
Các khu công nghiệp xanh hiện nay còn hướng đến mô hình cộng sinh công nghiệp. Trong đó, chất thải hoặc sản phẩm phụ của một doanh nghiệp được tái sử dụng làm nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp khác trong cùng khu vực.
Cách làm này không chỉ giúp giảm lãng phí tài nguyên, mà còn tăng hiệu quả sản xuất và xây dựng chuỗi giá trị bền vững. Khi các khu công nghiệp hợp tác theo hướng này, hệ sinh thái tuần hoàn sẽ được hình thành, vừa giảm chi phí vận hành, vừa hạn chế tối đa tác động xấu đến môi trường.
Tại Việt Nam, phát triển khu công nghiệp xanh được xem là nền tảng của chiến lược công nghiệp hóa bền vững. Bộ Công Thương và Bộ Kế hoạch & Đầu tư đều khẳng định rằng phát triển công nghiệp không thể đánh đổi môi trường lấy lợi nhuận.
Do đó, các chính sách mới đang hướng đến việc tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, khuyến khích đầu tư công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và quản lý môi trường toàn diện. Đây là hướng đi phù hợp với cam kết của Việt Nam trong việc giảm phát thải và xây dựng nền kinh tế xanh, vừa mang lại lợi ích cho cộng đồng, vừa tạo lợi thế cạnh tranh trong khu vực.
Việt Nam cam kết hướng tới tương lai xanhTại Hội nghị COP26, Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, mở ra lộ trình chuyển đổi xanh toàn diện trong mọi lĩnh vực. Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030, nhấn mạnh phát triển khu công nghiệp sinh thái, thúc đẩy mô hình sản xuất tuần hoàn và sử dụng năng lượng tái tạo. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến năm 2025, Việt Nam phấn đấu có ít nhất 40 khu công nghiệp được chuyển đổi hoặc xây mới theo định hướng xanh, với mục tiêu giảm 10 – 15% lượng phát thải khí nhà kính so với hiện nay. Đây không chỉ là hành động bảo vệ môi trường mà còn là bước đi chiến lược giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới nền kinh tế carbon thấp. |
